عوامل مخالفت با امام علی(ع)

اختلاف و دو دستگی كه پس از گزینش امام - علیه السلام - برای رهبری در میان مسلمانان پدید آمد كه كاملاً بی سابقه بود و هرگز چنین اختلافی در دوران زمامداری سه خلیفه پیش بروزنكرد. درست است كه خلیفه نخست با اختلاف و نزاع برگزیده شد و با موج اعتراض از ناحیه كسانی كه مقام رهبری را یك مقام انتصابی از جانب خدا می دانستند رو به رو گردید،ولی دیری نپایید كه اوضاع رو به آرامی نهاد و گروههای مخالف، بنابر مصالح عالی اسلامی، لب فرو بستند و حقوق خود را نادیده گرفتند.
انتخاب دو خلیفه دیگر نیز هر چند بدون اختلاف نبود ولی چیزی نگذشت كه غوغا فرو نشست و هر دو خلیفه بر اوضاع مسلط شدند. ولی پس از انتخاب علی - علیه السلام - گروهی به مخالفت علنی با وی برخاستند و شكاف عمیقی در امت اسلامی پدید آوردند.
مخالفت آنان با حكومت علی - علیه السلام - علل دیرینه داشت . گروهی از بستگان مخالفان به دست علی - علیه السلام - در جنگها كشته شده بودند. از جمله، در روزهای بیعت، ولید بن عتبه به علی - علیه السلام - گفت : پدرم در روز بدر به دست تو كشته شد و دیروز برادر عثمان را حمایت نكردی، همچنان كه پدر سعید بن العاص در روز بدر به دست تو كشته شد و مروان را نزدعثمان خفیف و سبك عقل شمردی ... .
ولی آنچه به دست مخالفان بهانه داد دو مسأله بود:
1 - القای تبعیضات ناروا در تقسیم بیت المال .
2 - عزل فرمانداران ناشایست خلیفه پیشین .
این دو موضوع سبب شد كه گروهی دنیا پرست و جاه طلب بر ضد امام - علیه السلام - برخیزند و اموال و ثروت خود را كه به ناحق گرد آورده بودند از قلمرو مصادره علی - علیه السلام - نجات بخشند.
امام - علیه السلام - می خواست كه در دوران حكومت خود مردم را به عصر رسول اكرم - صلی الله علیه و آله - بازگرداند و سیره و روش او را در امر رهبری، به طور مطلق، زنده كند. ولی متأسفانه پارسایی وپرهیزگاری دوران رسول خدا از میان مردم رخت بربسته، اخلاق عمومی دگرگون و شیوه پیامبر اكرم (ص) فراموش شده بود؛ تبعیضات ناروا در روان مردم و اركان جامعه رسوخ كرده و زمام امور به دست افراد ناصالح سپرده شده بود.
در شواری شش نفره عمر، عبدالرحمان بن عوف سرمایه دار قریش به علی - علیه السلام - پیشنهاد كرد كه اگر بر طبق كتاب خدا و سنت پیامبر و روش شیخین عمل كند وی با او بیعت خواهد كرد، امام - علیه السلام - شرط او را نپذیرفت و گفت : بر طبق كتاب و سنت و تشخیص خویش عمل می كنم، نه بر روش دو خلیفه پیشین . مقاومت امام در برابر عبدالرحمان سبب شدكه آن حضرت دوازده سال از حكومت محروم گردد و عثمان زمام امور را به دست گیرد.
اكنون كه امام - علیه السلام - زمام امور را به دست گرفته بود وقت آن رسیده بود كه سنت پیامبر - صلی الله علیه و آله - را تقسیم بیت المال احیاء كند. روش پیامبر - صلی الله علیه و آله - در بیت المال این بود كه هرگز آن راذخیره نمی كرد و همه را میان مسلمانان بالسویه تقسیم می كرد و میان عرب و عجم و سفید و سیاه فرق نمی گذاشت .