نخستین بحث، بیان علل گرایش مهاجرین و انصار، به زمامداری حضرت علی ـ علیه السلام ـ است، گرایشی كه در مورد خلفای گذشته نظیر نداشت و بعدا نیز مانند آن دیده نشد. هـواداران امـام ـ عـلیه السلام ـ پس از رحلت پیامبر اكرم - صلی الله علیه و آله - در اقلیت فاحشی بودند و جز گروهی از صالحان از مهاجرین وانصار، كسی به خلافت او ابراز علاقه نكرد.ولـی پـس از گـذشـت ربـع قرن از آغاز خلافت اسلامی، ورق آن چنان برگشت كه افكار عمومی متوجه كسی جز علی ـ علیه السلام ـ نبود

پس از آن كه در سقیفه خلافت ازامام علی ـ علیه السّلام ـ و عثمان دست امام علی ـ علیه السّلام ـ خارج شد، و كوشش‌های امام برای بازگرداندن خلافت به جایی نرسید، امام سعی كرد تا به شكلی در حفظ اصول و فروع اسلام تلاش كرده و با دانش دینی خود تا اندازه‌ای جلوی خطاها را بگیرد. در عین حال، هر زمان فرصتی پیش می‌آمد و جو مناسب می‌بود از حق از یاد رفته‌ی خود یاد می‌كرد.

دانشمندان محقق از اهل تسنن كه شروحی بر نهج البلاغه نوشته اند، بیانات امام - علیه السلام - را درباره شایستگی خویش به خلافت، یكی پس از دیگری، مورد بررسی قرار داده، از مجموع آنها چنین نتیجه گرفته اند كه هدف امام از این بیانات اثبات شایستگی خود به خلافت است بدون اینكه از جانب پیامبر - صلی الله علیه و آله - نصی بر خلافت او در میان باشد

تاریخ بشریت كمتر شخصیتی را چون حضرت علی - علیه السلام - سراغ دارد كه دوست و دشمن دست به دست هم دهند تا فضایل برجسته و صفات عالی او را مخفی و مكتوم سازند و مع الوصف، نقل مكارم و ذكر مناقب او عالم را پر كند.

فعالیت امام در این مدت در امور یاد شده زیر خلاصه می گردد:
1ـ عبادت و بندگی خدا، آنهم به صورتی كه در شان شخصیتی مانند علی بود، تا آنجا كه امام سجاد - علیه السلام - عبادت و تهجد عجیب خود را در برابر عبادتهای جد بزرگوار خود، ناچیز می داند.
2ـ تفسیر قرآن و حل مشكلات بسیاری از آیات، و تربیت شاگردانی مانند عبدالله بن عباس كه بزرگترین مفسر اسلام، در میان اصحاب به شمار می رفت

ایام و تاریخ زندگی امیر مؤمنان علی علیه السلام بر چهار بخش متصور است:
1-دوران كودكی و چند ساله آغاز عمرش كه در دامان پدر و مادر زندگی می كرد.
2-عصر پیامبر خدا، كه به وسیله او به كمال رسیده و تربیت گردید.
3-دوران خلفای سه گانه كه در بحران مظلومیت بسر برد.
4-و بالاخره ایام خلافت و زمامداری مسلمانان جهان.

اگر این سخن درست باشد كه در حیات رسول خدا ـ صلّی الله علیه و آله و سلّم ـ دو جریان سیاسی مختلف در میان مهاجران وجود داشته و كسانی برای به دست آوردن خلافت تلاش می‌كرده‌اند، باید پذیرفت كه میان امام و شیخین از همان زمان مناسبات خوبی نبوده است. در اخبار سیره چیزی كه شاهد نزاع اینان باشد دیده نشده، اما هیچ خاطره‌ای نیز كه رفاقت اینها را با یكدیگر نشان دهد وجود ندارد.

پس از رحلت رسول اكرم ـ صلّی الله علیه و آله و سلّم ـ عده ای با تشكیل سقیفه ی بنی ساعده جریان خلافت و جانشینی رسول خدا را به انحراف كشاندند و با تعیین شورا و سپس یك نفر را به عنوان خلیفه مسلمانان انتخاب كردند.

پیامبر گرامی- صلی الله علیه و آله- در سال دهم هجرت برای انجام فریضه وتعلیم مراسم حج ‏به مكه عزیمت كرد. این بار انجام این فریضه با آخرین سال عمر پیامبر عزیز مصادف شد و از این جهت آن را «حجه الوداع‏» نامیدند. افرادی كه به شوق همسفری ویا آموختن مراسم حج همراه آن حضرت بودند تا صد و بیست هزار تخمین زده شده‏اند.

ینادیهم یوم الغــدیر نبیـهم بخــم و اسـمع بالـنبی مـنادیــا
فقال له قم یا علی و اننی رضیتك من بعدی اماما و هادیا (حسان بن ثابت)